^{«A acumulación primitiva, o estado de natureza do capital, é o prototipo da crise capitalista» (Hans Junger Krahl)}

O capitalismo non se pode reducir a un ciclo de acumulación, xa que sempre está precedido, acompañado e seguido por un ciclo estratéxico definido polo conflito, a guerra, a guerra civil e, posibelmente, a revolución.

 O ciclo estratéxico inclúe a acumulación primitiva, tal como a explicou Marx, pero só na súa primeira fase; séguelle o exercicio da violencia encarnada na «produción» e o seu despregamento en forma de guerra e guerra civil cando o ciclo económico perde forza. Para unha descrición completa do ciclo estratéxico, debemos esperar ao século XX, coa súa transformación no ciclo das revolucións soviética e chinesa, que corrixiu e completou a Marx en varios aspectos.

 Ambos os ciclos funcionan xuntos, entrelazando as súas dinámicas, mais tamén poden separarse: desde 2008, o ciclo de conflito, guerra e guerra civil (e a eventual, improbábel, revolución) separouse progresivamente do ciclo de acumulación en sentido estrito. Os bloqueos e estancamentos da acumulación de capital requiren a intervención do ciclo estratéxico, que funciona sobre a base das relacións de poder e a relación non económica amigo-inimigo.

 Desde o auxe do imperialismo, a importancia do ciclo estratéxico non fixo máis que aumentar. Ciclos de guerra, violencia masiva e uso arbitrario da forza sucedéronse rapidamente. Os Estados Unidos impuxeron as regras económicas e xurídicas do mercado global e o Nomos da Terra (orde mundial) en tres ocasións (1945, 1971 e 1991).

 En tres ocasións, aboliunas porque xa non eran funcionais, substituíndoas por novas normas: o fordismo de 1945 desmantelouse na década de 1970; o chamado «neoliberalismo», elixido no seu lugar e estendido mundialmente en 1991 tras o colapso da URSS, derrubouse en 2008. A actual acumulación primitiva está a cambiar unha vez máis as regras do xogo, en prol dun improbábel «Make America Great Again».

 A análise do ciclo estratéxico no capitalismo contemporáneo debe partir dos EUA, porque é alí onde se concentran as estruturas de poder: as institucións militares, financeiras e monetarias sobre as que os propio EUA teñen o monopolio, negando o acceso aos seus «aliados» europeos ou do leste asiático, é dicir, aos países subxugados xa sexa pola guerra (Alemaña, Xapón, Italia), xa sexa polo poder económico e financeiro (Francia, Inglaterra), e sobre todo, negado ao Sur global.

 Desde a crise de 2008, o ciclo estratéxico adquiriu tanta importancia que chegou a desprazar o «mercado», as regras económicas, o dereito internacional, as relacións diplomáticas entre os Estados, etc., a pesar do seu obxectivo de relanzar a economía estadounidense en crise e evitar a súa implosión.

 A nova acumulación primitiva e o ciclo estratéxico despréganse ante os nosos ollos. O «estado de excepción» foi desatado por Trump e desenvólvese de forma moi diferente á definición canónica dada por Carl Schmitt ou retomada por Giorgio Agamben: en lugar de afectar o dereito público e a constitución formal do Estado-nación, afecta principalmente as regras da constitución material do mercado mundial e as normas de dereito internacional específicas da orde mundial.

 Co estado de excepción global, o espazo no que se debuxa o Nomos da Terra, coas súas liñas de amizade e hostilidade, é o da guerra civil global. En lugar de se centrar no dereito, o estado de excepción global integra profundamente a economía, a política, o militar e mais o xurídico.

 A guerra civil global reflíctese na guerra civil interna nos Estados Unidos, que intensifica o racismo e o sexismo, militariza o territorio, deporta migrantes, ataca universidades e museos, demoniza palabras, conceptos, etc. A poboación estadounidense está profundamente dividida: e non (só) entre o 1% e o 99%, como se afirmou desde o movemento Occupy Wall Street, senón entre o 20% que garante a meirande parte do consumo no enorme mercado interno (que representa tres cuartas partes do PIB estadounidense) e o 80% cuxa capacidade de consumo está estancada ou en declive. Impleméntanse políticas fiscais para garantir a propiedade e o hiperconsumo do segmento máis rico.

 Trump politiza o que o chamado neoliberalismo teimou en despolitizar, sen éxito. Unha vez suspendidas todas as regras, o uso da forza extraeconómica convértese no prerrequisito para a produción económica, o estabelecemento da lei e a creación de calquera institución.

 Primeiro, as relacións de poder impóñense pola forza. Logo, unha vez estabelecida a división entre quen manda e quen obedece (e a situación estabilízase grazas á aceptación dos vencidos), as normas económicas e xurídicas, os mecanismos automáticos da economía e as institucións nacionais e internacionais poden reconstruírse, expresando unha nova «orde».

 O funcionamento do ciclo estratéxico durante o «estado de excepción global» está asegurado por decisións políticas arbitrarias e unilaterais da administración estadounidense, que pretenden impor unha serie de «apropiacións» (apropiacións, expropiacións, saqueos) de riquezas alleas, extorsionadas directamente, sen a mediación da explotación industrial ou a depredación provocada pola débeda ou a financeirización.

 Cal é o significado desta longa (e aquí parcial^[1]) listaxe de decisións políticas tomadas a partir do poder coercitivo do Estado imperial? O cambio nas relacións «económicas» non é inherente á produción, non é o resultado das «leis» das finanzas, a industria e o comercio estabelecidas pola teoría económica.

 Os «automatismos» da economía, impostos politicamente entre as décadas de 1970 e 1980 polos Estados Unidos, só poden reproducir os fins para os que foron politicamente instituídos (financeirización, o dólar como única moeda de cambio e reserva, economía de débeda, deslocalización industrial, etc.) e, por tanto, reproducir a crise.

 Estes dispositivos non teñen a capacidade de innovar, de distribuír o poder de forma diferente, de producir novas relacións entre Estados e entre clases, condicións para unha «nova» produción. A configuración de poderes que se busca require unha ruptura. Non se pode deducir da situación que conduciu á crise, senón que require un salto fóra dela.

 Para comprender o «político» que sempre rexeu estas fases de acumulación primitiva, non debemos contrastalo co «económico» nin reducilo á totalidade das institucións políticas e de clase. Compréndese mellor se se pensa nel como a coordinación de diferentes centros de poder (administrativo, financeiro, militar, monetario, industrial, mediático) que se dotan dunha estratexia. Os intereses heteroxéneos que os caracterizan encontran mediación na necesidade de derrotar a un «inimigo común»: o resto do mundo, pero sobre todo os BRICS, nomeadamente Rusia e China.

 A administración Trump asume o papel de capitalista colectivo, un líder capaz de negociar unha estratexia coas demais potencias (financeiras, militares, monetarias, etc.) que seguen actuando segundo os seus propios intereses, pero que deben atopar unha converxencia porque o que está en xogo non é só a saúde da economía estadounidense, senón a posibilidade do colapso de toda a maquinaria económico-política do capitalismo financeiro e a débeda, agora esgotada.

 A intimidación e a chantaxe económicas, a intimidación e a chantaxe militar, as guerras e o xenocidio están a mobilizarse simultaneamente. Os Estados Unidos prestan especial atención ao seu «patio traseiro» (Latinoamérica): ameazan cunha intervención militar, co pretexto do narcotráfico, en Colombia, México, Haití e O Salvador, mentres desprega canóns contra Venezuela.

 Convocou os ministros de defensa da rexión en Bos Aires (do 19 ao 21 de agosto) para exixir un aliñamento total contra China e impor unha maior presenza militar estadounidense nos «estreitos» (Magallães, Panamá, etc.), puntos de estrangulamento do comercio mundial, «que poderían ser utilizados polo Partido Comunista Chinés para proxectar o seu poder, perturbar o comercio e desafiar a soberanía das nosas nacións e a neutralidade da Antártida».

 Nestas condicións, é difícil sequera falar de capitalismo, un «modo de produción», porque se trata das accións dun «amo» que decide arbitrariamente a cantidade de riqueza que ten dereito a extraer da produción dos seus «serventes».

 O secretario do Tesouro estadounidense, Scott Bessent, declarou sen o menor reparo que os Estados Unidos tratarán a riqueza dos seus «aliados» coma se fose súa: Xapón, Corea, os Emiratos e, sobre todo, Europa comprometéronse a investir «segundo os desexos do presidente». Trátase dun «fondo soberano de riqueza, xestionado a discreción do presidente, para financiar a nova industrialización». O atónito presentador de Fox News chámao un «fondo de apropiación extraterritorial». Bessent: «Ah, é un fondo soberano de riqueza estadounidense, pero con diñeiro alleo».

 As relacións impersoais do mercado vólvense persoais de novo, enfrontando o amo contra os seus escravos, o colonizador contra o colonizado; non é o fetichismo das mercadorías nin os mecanismos automáticos do diñeiro, o mercado, a débeda, etc., o que manda e decide, senón a forza, a expresión da vontade política.

 Os Estados Unidos xa non definen un «competidor», senón que declaran un «inimigo», identificado co resto do mundo, incluíndo os seus aliados (ante todo, os seus aliados, porque forman parte da mesma clase dominante e atérralles a idea do colapso do núcleo do sistema, que tamén levaría a súa propia caída; para salvar o capitalismo, están dispostos a desposuír as súas propias poboacións, especialmente a Europa, que, como Xapón na década de 1980, terá que soportar o peso da crise estadounidense, sacrificando a súa economía e ás súas clases traballadoras, expóndose ao risco dunha guerra civil).

 A lei do valor ou a utilidade marxinal, é dicir, o conxunto de categorías da economía clásica ou neoclásica, son completamente inútiles: non explican nada do que sucede. En lugar de modelos econométricos sumamente complexos, cunha simple operación matemática aprendida na escola primaria abonda para calcular os aranceis que se aplicarán ao resto do mundo.

 A suposta complexidade das sociedades contemporáneas cede facilmente ao dualismo político amigo/inimigo. A «destrución creativa» non é prerrogativa dos empresarios, senón obra dos que toman as decisións políticas, económicas e militares.

 Para explicar o que acontece, O Capital de Marx tampouco resulta moi útil (a menos que empecemos pola acumulación primitiva, en lugar da análise das mercadorías).

 Pierre Clastres, partindo dunha lectura de Nietzsche moi diferente á de Foucault e centrada no concepto da vontade de poder, pode ofrecernos elementos de reflexión: as relacións económicas son relacións de poder que nunca poderemos separar da guerra. A súa descrición de como funciona o «poder» cando se impón a expensas das antigas «sociedades contra o Estado» segue sendo o comentario máis acertado sobre o funcionamento actual da maquinaria Estado/Capital da administración estadounidense.

 «A orde económica, é dicir, a división da sociedade entre ricos e pobres, explotadores e explotados, é o resultado dunha división máis fundamental na sociedade: a división entre quen manda e quen obedece, entre quen ostenta o poder e quen se somete a el. Por tanto, é esencial comprender cando e como xorde, nunha sociedade, a relación de poder, mando e obediencia. Como se converte quen ostenta o poder en explotador, e como se converte en explotado quen se somete a el ou o recoñece —pouco importa—? O punto de partida, simplemente, é o tributo. É fundamental. Nunca esquezamos que o poder só existe no seu exercicio: o poder que non se exerce non é poder. O sinal do poder, o sinal de que realmente existe, é, para quen o recoñecen, a obriga de pagar tributo. A esencia da relación de poder é a relación da débeda. Cando a sociedade se divide entre quen manda e quen obedece, o primeiro acto de quen manda é dicirlles aos demais: “Nós mandamos, e demostrámosvolo obrigándovos a pagar tributo”.»

 Podemos interpretar doadamente a relación mando/obediencia como determinada pola violencia implacabelmente recorrente da acumulación primitiva; e a relación explotador/explotado como o exercicio do poder de mando integrado na produción unha vez estabelecida a orde e normalizada a situación.

 Ambas as relacións son accións complementarias, exercidas pola mesma maquinaria Estado-Capital. A crítica de Clastres ao económico, capaz de determinar en última instancia o político, parece pertinente, sempre que consideremos a vontade de poder e a vontade de acumulación como dúas caras da mesma moeda.

 O tributo rendido á administración estadounidense debería ser o sinal dunha nova redistribución do poder, capaz de deseñar un novo Nomos da Terra, é dicir, unha relación de subordinación colonial dos aliados e os BRICS —aínda que esta é unha operación máis difícil— aos Estados Unidos. Dentro de cada estado, o tributo debe ser un sinal da submisión das clases dominadas, as únicas que pagarán pola crise do imperio.

 A arrogancia de Trump enmascara a súa debilidade: quere impor unha nova orde mundial, á vez que é o executor da derrota estratéxica da OTAN en Ucraína e dunha crise económica colosal que choca co Sur global, que se nega a someterse como os europeos.

 A nova orde só se pode estabelecer mediante o imperialismo, caracterizado, desde o seu inicio, pola complementariedade da economía e a política, a guerra e a produción. O imperialismo colectivo, definido por Samir Amin na década de 1970, no que o papel central estaba reservado para os Estados Unidos, transformouse nunha verdadeira subordinación colonial dos seus aliados: Europa, Corea, Xapón, Canadá, etc. Europa está hoxe nunha condición de subordinación colonial similar á imposta por Inglaterra á India no século XIX. Do mesmo xeito que a India daquel tempo, debe render tributo ao país «ocupante», construír e financiar exércitos europeos con equipo adquirido aos Estados Unidos, para librar guerras contra inimigos definidos pola potencia imperial (a guerra en Ucraína é o laboratorio e ensaio xeral deste tipo de guerra).

Neoliberalismo ou a reversibilidade do fascismo e o capitalismo

 A nova fase do ciclo estratéxico, iniciada en 2008 e que conduce a unha guerra aberta, trae consigo un gran avance. A maquinaria do Estado-Capital xa non delega o uso da gran violencia nos fascistas: organízaa ela mesma, quizais afectada pola autonomía que o nazismo asumira na primeira metade do século XX. O xenocidio bota unha luz inquietante sobre a natureza do capitalismo e a democracia, obrigándonos a velos como quizais nunca antes os vimos.

 O capitalismo e as democracias organizan conxuntamente o xenocidio coma se fose o máis normal e natural do mundo. Numerosas empresas (loxística, armamento, comunicacións, control, etc.) participaron na economía da ocupación de Palestina e agora organizan sen escrúpulos a economía do xenocidio. Do mesmo xeito que as corporacións alemás nas décadas de 1930 e 1940, garanten enormes ganancias mediante a limpeza étnica dos palestinos. O principal índice da Bolsa de Tel Aviv subiu un 200% durante o xenocidio, asegurando un fluxo continuo de capital, especialmente estadounidense e europeo, cara a Israel.

 Co xenocidio, as democracias liberais reconectan coa súa xenealoxía, a cal, unha vez borrada, regresa con forza: a estadounidense baséase no xenocidio dos pobos indíxenas, a instauración da escravitude e o racismo, mentres que as democracias europeas fixeron o mesmo, pero en colonias afastadas. As cuestións coloniais, raciais e escravistas están no centro de ambas as revolucións liberais de finais do século XVIII.

 O racismo estrutural que caracteriza o capitalismo —actualmente concentrado contra os musulmáns— foi lexitimado descaradamente polos israelís e por todos os medios de comunicación e a clase política occidentais. Aquí tampouco hai necesidade real de novos fascistas, pois son os estados, especialmente os europeos, os que o alimentaron desde a década de 1980 (mentres que nos Estados Unidos é endémico, unha pedra angular do exercicio do poder).

 O racismo estivo profundamente arraigado na democracia e o capitalismo desde a conquista de América, porque a desigualdade reina neste sistema, e unha das principais formas de lexitimalo é precisamente o racismo.

 O debate sobre os fascismos contemporáneos vai atrás da realidade (véxase tamén o libro de Alberto Toscano sobre o tema), xa que ningún destes «novos fascismos» é capaz de exercer tanta violencia nin de causar unha destrución a esta escala.

 Non son como os seus predecesores, que lideraron unha contrarrevolución de masas contra o socialismo, por varias razóns. A principal: hoxe en día non existe un inimigo real que se pareza sequera remotamente aos bolxeviques. Os movementos políticos contemporáneos non representan un perigo real; son absolutamente inofensivos.

 Os novos fascismos son marxinais en comparación cos fascismos históricos e, ao chegaren ao poder, alíñanse inmediatamente co capital e o Estado, limitándose a intensificar a lexislación autoritaria e represiva e a afectar o aspecto simbólico-cultural. Trump (ou Milei) representa a imaxe axeitada do «capitalista fascista» porque encarna a un segmento da clase capitalista e actúa en consecuencia.

 As accións de Trump non teñen nada, se non marxinais, de folclore fascista histórico cando actúan a nivel xeopolítico, buscando salvar o capitalismo estadounidense da implosión, mentres que, en cambio, impoñen un futuro fascista en todos os aspectos da sociedade estadounidense. Trump combina á perfección capitalismo e fascismo.

 O capitalismo xa non necesita, como antes, confiar o poder aos fascismos históricos, porque a democracia se baleirou desde dentro desde a década de 1970 (polo menos desde a época da Comisión Trilateral). É un cascallo baleiro que pode ser explotado de calquera xeito. Desde as súas propias institucións —do mesmo xeito que o capitalismo desde as finanzas e o Estado desde a súa administración e exército— produce guerra, guerra civil e xenocidio.

 Os «novos fascismos» ou «posfascismo» son actores periféricos. Non teñen influencia ningunha nas decisións que toman os centros de poder financeiro, militar, monetario, estatal e doutro tipo; simplemente deben aceptalas. En primeiro lugar, o «fascismo italiano».

 Como podemos entender esta situación sen precedentes? Ten as súas raíces na fase previa de acumulación primitiva que organizou a transición do fordismo ao chamado «neoliberalismo». O ciclo estratéxico organizado pola administración Nixon —para facer pagar ao resto do mundo, como o fai hoxe, a crise acumulada na década de 1960— foi mesmo máis violento que as accións de Trump: a decisión unilateral de desconverter o dólar en ouro, aranceis do 10% para todos, capital xaponés posto a disposición dos Estados Unidos, o «Acordo Praza» que saqueou a Xapón, a China da época, sacrificando a súa economía para salvar o capitalismo estadounidense; a decisión política de construír un “super-imperialismo» do dólar; o restabelecemento político das relacións con China, que será decisivo para a globalización contrarrevolucionaria, etc.

 Un dos episodios máis dramáticos deste ciclo estratéxico foron as guerras civís que se produciron en América Latina, as cales simultaneamente marcaron a fin da revolución global e desencadearon os primeiros experimentos denominados neoliberais. Neste sentido, resulta interesante revisar a análise do economista gañador do Premio Nobel Paul Samuelson sobre o nacente neoliberalismo, que rexeitou sistematicamente.

 A análise de Foucault d’O nacemento da biopolítica considerouse unha formidábel anticipación do neoliberalismo, mentres que, no mesmo período, a interpretación de Paul Samuelson trunca a ambigua admiración polo mercado, as liberdades, a tolerancia cara ás minorías, as críticas aos monopolios e a soberanía, a gobernamentalidade, etc., describindo a economía neoliberal como un «fascismo capitalista», no sentido de que, co mercado neoliberal, ambos os termos se  volven reversíbeis. Esta categoría, eliminada, podería se cadra axudarnos a comprender a xenealoxía do xenocidio democrático-capitalista.

 Refírome, por suposto, á solución fascista. Se as leis do mercado conducen á inestabilidade política, os simpatizantes fascistas chegarán á seguinte conclusión: «Eliminen a democracia e impoñan un réxime de mercado á sociedade civil! Pouco importa se isto require desmantelar os sindicatos, encarcerar a intelectuais inoportunos ou mesmo obrigalos ao exilio» ^[2].

 Desde a década de 1970, o «mercado» destruíu progresivamente a democracia posterior á Segunda Guerra Mundial, a única democracia que se asemellaba vagamente ao seu propio concepto, tras xurdir das guerras civís globais contra o nazismo. Unha vez esgotada esta enerxía política, o capitalismo fascista comezou a afianzarse. A lóxica do «mercado», en lugar de representar unha alternativa á guerra e a violencia masiva, contenas, aliméntaas e, en última instancia, practícaas directamente, mesmo até o xenocidio.

 Na era dos monopolios, o mercado —unha suposta mediación automática— representa en realidade a fin de toda mediación, pois permite que a forza emerxa como o actor decisivo: o poder dos monopolios, o poder das finanzas, o poder do Estado, o poder dos exércitos, etc. Non só foi necesaria a guerra civil para impor o «neoliberalismo», senón que o seu funcionamento se basea na integración da violencia. O mercado xa é, neste sentido, unha economía fascista.

 Samuelson subverte as crenzas máis arraigadas: a economía dos Chicago Boys, Hayek, Friedman e outros é unha forma de fascismo e un paradigma para a economía en xeral. A experiencia neoliberal é a dunha «economía imposta», precisamente o que a administración Trump tenta lograr: un «capitalismo imposto» (outra acertada definición de Samuelson) pola forza.

 «A undécima edición de Economía de 1980 inclúe un capítulo dedicado a este detestábel problema do fascismo capitalista. Noutras palabras, se Chile e os «Chicago Boys» non existisen, terían que ser inventados para se converteren nun paradigma. É interesante lembrar o que dixen respecto diso, sobre todo porque os conservadores, que resenten a evolución das democracias, son incapaces de seguir o seu propio razoamento até o final. Foxen da conclusión que sería súa, isto é, o fascismo, e confórmanse con propor un límite constitucional á imposición. Esta é a súa versión do capitalismo imposto».

 Aceptamos a narrativa liberal, en lugar de preguntarnos por que a súa gobernanza conduce, como na primeira metade do século XX, á guerra, o fascismo e o xenocidio. Non tiramos as conclusións necesarias, pero pasamos das «liberdades» do chamado neoliberalismo ao xenocidio democrático-capitalista, sen golpes de estado, sen «marchas sobre Roma», sen contrarrevolucións masivas, coma se se tratase dunha evolución natural.

 Ninguén no establishment, e nomeadamente nas clases políticas ou os medios de comunicación, se sentiu incómodo. Ao contrario: estes últimos aliñáronse cunha velocidade asombrosa cunha narrativa que contradí por completo a ideoloxía profesada durante décadas sobre os dereitos humanos, o dereito internacional, a democracia contra as ditaduras, etc.

 Para que todo isto ocorrese sen o menor problema, os horrores físicos e mediáticos do xenocidio debían estar xa arraigados nas estruturas do sistema, que, unha vez xurdidos, os considerou non unha aberración, senón a súa normalidade. Todo sucedeu coma se fose un feito. O capitalismo «liberal» expresouse e materializouse de forma natural e completa no xenocidio, sen a mediación dos fascistas, sen que estes se estabelecesen como unha forza política «autónoma», como na década de 1920.

 Non vemos o que temos ante os nosos ollos porque interiorizamos demasiados filtros «democráticos», unha idea pacificada do capitalismo que nos impide interpretar correctamente o ocorrido coa construción do neoliberalismo, comezando en América Latina.

 Releamos a Samuelson, tendo en conta todos os comentarios de pensadores «críticos» que seguen, mesmo despois de 2008, falando do neoliberalismo. As ditaduras suramericanas, cos seus miles de asasinados, torturados e exiliados, son só unha variante do fascismo de mercado que prospera na democracia.

 «Deixareiche descubrir a miña descrición do fascismo capitalista: xenerais e almirantes toman o poder. Eliminan os seus predecesores esquerdistas, mandan ao exilio os seus opoñentes, encarceran os disidentes intelectuais, restrinxen os sindicatos, controlan a prensa e toda a actividade política. Con todo, nesta variante do fascismo de mercado, os líderes militares non interveñen na economía (…) Os opositores ao réxime chileno chamaron ben inxustamente a este grupo os Chicago Boys, para salientar o feito de que moitos deles recibiran a súa formación económica na Universidade de Chicago ou foran influídos por ela. Estes economistas favorecen os mercados libres. Entón o reloxo da historia retrocede. O mercado é libre, a oferta monetaria está estritamente controlada. Sen transferencias de benestar, os traballadores vense obrigados a traballar ou morrer de fame. Os desempregados agora manteñen baixo o crecemento salarial. A inflación pode reducirse drasticamente, senón eliminarse por completo».

 En realidade, o mercado «fascista» nunca tivo unha función económica, senón represiva e logo disciplinaria, individualizando o proletariado e perturbando toda acción colectiva e solidaria. O mercado era unha xigantesca construción ideolóxica baixo a cal se desenvolvía pacificamente a depredación do dólar e o monopolio financeiro, xunto co exercicio da violencia por parte do exército estadounidense —os verdadeiros actores económicos e políticos do «neoliberalismo», que nunca foron regulados nin gobernados polo mercado—.

 Onde podemos comprobar a pertinencia do concepto de Samuelson, que implica o aparente oxímoro da «democracia fascista»? Cústanos comprender a realidade, porque a gran violencia que une a democracia e o capitalismo borra, con desconcertante facilidade, os valores de Occidente, consagrados nas súas constitucións. O mozo Marx lémbranos que a alma das constitucións liberais non é a liberdade, nin a igualdade, nin a fraternidade, senón a propiedade privada burguesa. Esta é unha verdade ineludíbel, sobre todo porque é o «dereito máis sacro do home», como afirmou a Revolución Francesa. En realidade, é o único valor verdadeiro do Occidente capitalista.

 A propiedade é, sen dúbida, o medio máis pertinente para definir a situación dos oprimidos. A acumulación primitiva implementada na década de 1970 por Nixon impuxo politicamente unha apropiación e distribución primarias, estabelecendo unha división da propiedade sen precedentes en comparación con Marx: a súa distribución non se produce, en primeiro lugar, entre capitalistas, propietarios dos medios de produción, e traballadores, privados de toda propiedade, senón entre os propietarios de accións e bonos, é dicir, entre quen posúe valores financeiros e quen non.

 Esta «economía» funciona como os aranceis de Trump: un imposto á riqueza sobre a sociedade de «serventes», coa única diferenza de que a depredación se produce mediante o «automatismo» continuo e politicamente mantido das finanzas e a débeda.

 A sociedade está máis dividida que nunca: na cima atópanse os donos dos valores, na base a gran maioría da poboación, que en realidade xa non está composta por suxeitos políticos, senón polos «excluídos». Do mesmo xeito que cos serventes do antigo réxime, a «función» económica non implica recoñecemento político. A integración do movemento obreiro, recoñecido como actor político na economía e a democracia, nos anos de posguerra transformouse na exclusión das clases traballadoras de toda instancia de toma de decisións políticas.

 A financeirización permitiu ás elites practicar a secesión, o que reduce as relacións cos «serventes» exclusivamente á explotación e a dominación. Non só foron expropiados economicamente, senón tamén desposuídos de toda identidade política, até o punto de adoptar a cultura/identidade do inimigo: o individualismo, o consumo, a ética da televisión e a publicidade. Hoxe buscan impor unha identidade fascista e belicista.

 Os novos servos están fragmentados, dispersos, individualizados, divididos de mil maneiras (por xénero, raza, ingresos, riqueza, etc.), pero todos participan en distintos graos na sociedade segregada estabelecida pola maquinaria do Estado-Capital, que xa nin sequera necesita lexitimidade, tan favorábeis son as relacións de poder. As decisións sobre xenocidio, rearmamento, guerra e políticas económicas tómanse sen ter que render contas aos seus subordinados.

 O consenso xa non é necesario porque o proletariado é demasiado débil para pretender ter peso. É evidente que, nesta situación, a democracia carece de sentido. A condición dos oprimidos aseméllase á dos colonizados (colonización xeneralizada) máis que á dos «cidadáns».

 Walter Benjamin advertiunos: «Asombrarse de que as cousas que experimentamos sexan ‘aínda’ posíbeis no século XX non é filosófico. Non é o comezo de ningún coñecemento, salvo que a idea da historia que o xerou é insostíbel».

 Tamén é insostíbel certa idea do capitalismo, cultivada polo economicismo do marxismo occidental. Lenin definiu o capitalismo imperialista como reaccionario, a diferenza do capitalismo competitivo, no que Marx aínda vía aspectos «progresistas».

 A financeirización e a economía da débeda crearon un monstro que combina capitalismo, democracia e fascismo, o cal non supón ningún problema para as clases dominantes. Debemos cuestionar a natureza do ciclo estratéxico do inimigo e fixarnos un único obxectivo: transformalo nun ciclo estratéxico de revolución.

_____________________________________________________________________________

Notas:

[1] - Aranceis aduaneiros que oscilan entre o 15% e o 50%. A súa redución estará condicionada a curto prazo pola compra de títulos estadounidenses, que teñen dificultades para atopar compradores nos mercados.

– Os dereitos de alfándega teñen unha dobre finalidade: económica (os Estados Unidos necesitan diñeiro fresco para cubrir o seu déficit) e/ou política (a India comercia libremente con Rusia, etc., e Brasil ten a Bolsonaro na mira).

– Obriga de comprar enerxía estadounidense catro veces máis cara que o prezo pagado a Rusia: Europa comprometeuse a comprar 750.000 millóns de dólares en enerxía aos Estados Unidos, que non dispón desa cantidade.

– Obriga de investir miles de millóns de dólares na reindustrialización estadounidense (Xapón, Europa, Corea do Sur e Emiratos Árabes Unidos prometeron sumas astronómicas; Europa, 600.000 millóns de dólares, considerada un «agasallo» por Trump). Estes investimentos quedarán a discreción dos Estados Unidos.

– Obriga de mercar armas ao sistema militar-industrial-académico dos Estados Unidos, baixo ameaza de aumento de aranceis aduaneiros.

 A Lei Genius autoriza os bancos a manteren moedas estábeis como moedas de reserva para afrontar os retos de investimento que xera a enorme débeda pública. A condición política para estas moedas estábeis é que estean indexadas ao dólar e se utilicen para comprar débeda estadounidense.

– O arancel do 39% imposto a Suíza afecta o ouro, do que é un importante exportador aos Estados Unidos, porque os bancos (sobre todo do Sur) prefiren comprar e conservar ouro en lugar de dólares.

– Obriga dos fabricantes de chips de rastrexar as súas exportacións e, de ser o caso, poder destruílos a distancia (lei en proceso de aprobación).

– Exportacións de tecnoloxía baseadas en criterios políticos.

– Obriga de abrir os mercados aos produtos estadounidenses exentos de todo imposto, en particular os beneficios das empresas tecnolóxicas estadounidenses non deberían ser gravados.

– Liberdade para exportar calquera produto estadounidense, mesmo se a lexislación europea o prohibe.

[2] Samuelson Paul A. «L’économie mondo à la fin du siècle». En: Revue française d’économie, volume 1, n° 1, 1986. pp. 21-49.

_____________________________________________________________________________

 

[Artigo tirado do sitio web Observatorio de la crisis, do 22 de setembro de 2025]