A conmoción xerada pola demostración de poder chinés en Tianjin e Beijing, primeiro a nivel diplomático e logo a nivel militar, foi enorme. A realidade, innegábel xa, é que China é un dos grandes referentes mundiais actuais e que a transición das súas excepcionais capacidades económicas a outras dimensións está a acelerarse de forma contundente. O que Xi Jinping anunciou é que, a partir de agora, esta China terá unha maior presenza na gobernanza dos asuntos globais.

 Mais a transformación de China nas últimas décadas non debería haber sorprender tanto. É abraiante, abofé, considerando que completou en moi pouco tempo un camiño que a outros países lles levou séculos, mais o verdadeiramente anormal foi o seu estado de decadencia.

 Durante case 18 dos últimos 20 séculos, China foi a principal economía mundial en termos de PIB (axustado a prezos históricos comparativos). Desde a dinastía Han (séculos II a. n.e. – século II), pasando pola dinastía Tang (séculos VII-X), a dinastía Song (séculos X-XIII) e, especialmente, as dinastías Ming e Qing (até o século XVIII), China foi a maior economía do mundo. Segundo as estimacións do historiador Angus Maddison, até arredor de 1820, China representaba aproximadamente un terzo da riqueza mundial. Só perdeu claramente esta posición hexemónica tras a Revolución Industrial en Europa e as Guerras do Opio (mediados do século XIX).

 Outro mito é o científico. O bioquímico británico Joseph Needham necesitou unha enciclopedia completa de 27 volumes para inventariar as contribucións científicas e tecnolóxicas da antiga China ao mundo, destacando nas matemáticas, a astronomía, o medicamento, a física e a enxeñaría. Needham desmentiu a idea, aínda estendida, de que a ciencia é un produto exclusivamente occidental.

 De igual maneira, China foi historicamente unha gran potencia militar, pero non unha potencia imperial global como Roma ou Gran Bretaña. O seu poderío militar estaba vinculado sobre todo á protección do seu territorio, con momentos de grande innovación e dominio en Asia. A súa relevancia histórica é máis defensiva que expansionista: a meirande parte do seu gasto e despregamento militar destinouse a resistir invasións externas en lugar da conquistar o estranxeiro. China achegou inventos chave á arte militar mundial (pólvora, compás, bestas avanzadas, foguetes primitivos). Mais tamén é relevante a nivel conceptual. A arte da Guerra de Sun Zi probabelmente goza de maior impacto global que o propio Von Kriege de Clausewitz.

 Esta traxectoria histórica e cultural é de gran relevancia hoxe en día ao analizar China e mesmo para predicir o seu rumbo. En primeiro lugar, porque estes parámetros son sen dúbida indispensábeis para afondar nunha análise imparcial do que China representa, pero tamén do futuro previsible da política chinesa, na medida en que os seus líderes son moi conscientes deste contexto histórico; en segundo lugar, porque debería inculcarnos unha modestia elemental ao tratar con este país. O anormal non é que China exixa hoxe unha participación na gobernanza global proporcional ao que representa, senón que se lle negue por quen suficiente poder dabondo para dicir que non. E, finalmente, debemos sopesalo todo cando o hipotético afán conspirativo de desprazar os Estados Unidos e Occidente da hexemonía global se argumenta precisamente como coartada para defendela con capa… e espada.

 O lóxico e racional non é negarlle a China un papel significativo na actualización e adaptación dunha orde instaurada hai oitenta anos, cando o mundo actual se alterou notabelmente. Nin os aranceis nin o aumento do gasto militar impedirán que o que foi normal durante séculos acabe por se materializar finalmente. A menos que China, internamente, se volva extraviar. Influír substancialmente desde o exterior, por un medio ou outro, será cada vez máis difícil. Iso a pesar de que a gran ruptura da China actual con todo ese pasado é unha alongada interdependencia que contrasta marcadamente con aquel internamento voluntario dentro da Gran Muralla, un abandono do mundo exterior que precisamente desencadeou a perda da súa primacía global. Ceramente, e para sempre, aprenderon a lección.

[Artigo tirado do sitio web Rebelión, do 9 de setembro de 2025]