Inflación transitoria de longa duración

Alejandro Marcó del Pont -

A Unión Europea, totalmente aliñada cos EUA, adoptou sete paquetes de sancións contra Moscova. Así e todo, até hoxe, moitas destas sancións contribuíron, directa ou indirectamente, a alimentar e agravar una crise inflacionaria sen precedentes en Europa, á vez que causaron un dano menor ao esperado á economía rusa

"A economía mundial é a máis eficiente expresión do crime organizado" (Eduardo Galeano)

 Os economistas en xeral, mais sobre todos os que responden ao establishment, teñen un serio inconveniente para tentar agochar o que está á vista, distorcelo, diluílo e trocalo por algo moito menos nítido e transparente. Por iso hai xogos de palabras ou frases feitas que noutro momento resultarían absurdas, pero na actualidade non soan tan mal. Por exemplo, ante a idea e o relato de que a inflación sería acoutada no tempo describíase como inflación puntual, agora, debido á súa persistencia, é una inflación transitoria de longa duración, de xeito evidente un absurdo.

 Esta idea comeza a esvaerse cobrando vida propia, pasando de ser inflación sen máis a inflación de Putin ou, peor aínda, como dixo a presidenta da Comisión Europea Ursula Von der Leyen, Rusia manipula o mercado eléctrico europeo. Ou sexa, o que está en dúbida non é a eficiencia dos mercados senón o mercado en si, máis aínda, as proxeccións, causas e solucións á inflación, é dicir, as variacións da taxa de xuros e a utilidade dos bancos centrais para enfrontar a suba sostida de prezos.

 Neste contexto de sucesión de desatinos, o presidente estadounidense festexou o anuncio de Lei de redución da inflación, un amplo paquete con título moi gracioso, que aborda: a atención médica, o cambio climático e os impostos ás grandes corporacións. Pero faino cunha inflación que, segundo o último informe do Índice de Prezos ao Consumidor, mostra que os prezos dos alimentos subiron un 11,4% no ano, o maior aumento anual desde 1979, o que obrigaría a FED a subir a taxa de xuros, segundo a súa lóxica, entre un 0.75 e 1%. Mais as dúbidas de afianzar a recesión sobrevoan, cando xa se tiveron dous trimestres negativos, e este terceiro trimestre, como mostra o cadro, pasou dunha proxección do 1.3% de crecemento a retroceder 0.8% nunha semana, chegando ao 0,5% o 15 de setembro, segundo a FED de Atlanta. Ao que hai que sumar o dato que indica que a taxa de hipotecas supera o 6%, o maior aumento desde o 2008.

***cadro***

 A inflación na eurozona tamén segue a dispararse até alcanzar máximos históricos, chegando ao 9.1% en agosto, segundo os últimos datos. Esta cifra é superior ao 8.9% de xullo, 8,6% de xuño, ao 8,1% de maio, mentres os europeos seguen a ver como se disparan os prezos da enerxía e os alimentos. A estimación preliminar de Eurostat, a oficina estatística da Unión Europea, é a máis alta desde que empezaron os rexistros da eurozona en 1997.

 Por mor destes datos, segundo os medios afíns a Bruxelas, o BCE declaroulle a guerra total á inflación co maior incremento de tipos de xuros endexamais realizada nos case 24 anos de historia da institución. A autoridade monetaria decidiu incrementar o prezo do diñeiro en 0.75% para levalo até o 1,25%. Con este aumento, Christine Lagarde busca encapsular unha alza de prezos desconcertante na zona euro, malia os signos de recesión que xa se albiscan. Tarde, o BCE subiu os tipos de xuros a 1.25% cando nos EUA están ao 2.5% e pasarán ao 3.25% en breve, o que afecta a arbitraxe entre dólar-euro, e fai que os fondos flúan ao dólar quitando a paridade co euro e aumentando o custo de todas as importacións valuadas na divisa estadounidense (léase enerxía).

 Mais neste xogo hai moita tea que cortar, porque as respostas non son doadas nin suaves. Na última enquisa de opinión política DeutschlandTrend saliéntase que una escasa maioría de alemáns (53%) seguía a pronunciarse a favor das sancións contra Rusia, «aínda que isto supoña un aumento dos prezos, cortes de electricidade e problemas para a economía alemá», pero en marzo a aprobación era do 66%. É previsíbel que a conformidade coas sancións vaia en declive co aumento dos prezos da enerxía, máis aínda cando a finais de xullo a enquisa mostraba que en Alemaña, Francia, Polonia e o Reino Unido, o problema máis importante era o custo da vida. Un 33% no Reino Unido, o 38% en Alemaña, o 47% en Polonia e o 57% en Francia afirman que apenas poden facer fronte aos prezos ou que xa non poden facelo.

 Moitos esperan folgas e disturbios sociais. En Francia, o 65% espera que as folgas aumenten, 63% en Polonia, 57% no Reino Unido, 44% en Alemaña. En Francia, incluso o 40% desexaría que volvesen as protestas dos chalecos amarelos. Entrementres, a realidade pasa factura. A primeira ministra sueca, a socialdemócrata Magdalena Andersson, presentou a súa dimisión tras se confirmar a derrota do bloque de centroesquerda fronte á oposición de dereita e extrema dereita nas eleccións lexislativas do domingo pasado. A ultradereita italiana gañaría as eleccións do próximo 25 de setembro co 45,5% dos votos, onde os Irmáns de Italia, da ultradereitista Giorgia Meloni, sería a máis votada. Tanto o presidente francés Emmanuel Macron como o chanceler alemán Olaf Scholz se enfrontan a unha crise de aprobación, ningún excede o 30% de xestión positiva; o Reino Unido perdeu a súa democracia e España pelexa todos os días contra a extrema dereita.

 Así as cousas, as discusións comezan a pasar polas consecuencias das subas da taxa de xuros para deter a inflación, e se realmente este mecanismo poderá desactivala a ambos as beiras do Atlántico. Doutra banda, frear o prezo da enerxía e a dependencia europea levou a unha sorte de desacertos económicos, algúns tan básicos que poderían levar o PIB, o emprego, os salarios e o benestar da Unión a un profundo abismo.

 A Unión Europea, totalmente aliñada cos EUA, adoptou sete paquetes de sancións contra Moscova. Así e todo, até hoxe, moitas destas sancións contribuíron, directa ou indirectamente, a alimentar e agravar una crise inflacionaria sen precedentes en Europa, á vez que causaron un dano menor ao esperado á economía rusa. O aumento da inflación comezou na segunda metade de 2021. O choque entre os países occidentais e Rusia, porén, eliminou calquera posibilidade de que a espiral inflacionaria termine de forma natural no transcurso de 2022 ou 2023.

 As posíbeis medidas anunciadas polos gobernos membros da UE deixan pouco espazo á imaxinación: racionamento da subministración de gas; diminución da subministración eléctrica en espazos públicos e domicilios particulares, un tope ás ganancias extra das empresas de enerxía; prezo tope a nivel europeo, o máis lóxico e forte, sepultar a demanda baixando o consumo de enerxía nun 10% en horas pico. A utopía de lle pór un teito ao gas ruso foise polo sumidoiro. O que non parece afrontarse é a situación que demostra un feito irrefutábel: o gas ruso é insubstituíbel para o mercado da UE. Todos corren o risco dun verdadeiro desastre que a poboación europea non estará disposta a aceptar así como así.

 A Asociación de Asociacións de Reforma Crediticia (Crefo), en Berlín, existe desde 1879 e recompila información sobre a solvencia e a estrutura financeira dos clientes corporativos. Sen entrar en detalles, xa veremos as proxeccións do FMI, mais a asociación espera una gran onda de quebras en Berlín. En Italia, o peor prognóstico, supón un auténtico «masacre de empresas». O 9 de setembro, o presidente Marco Granelli afirmou que «a enerxía cara pon en risco 881.264 micro e pequenas empresas con 3.529.000 empregados, equivalente ao 20,6% do emprego do sistema empresarial italiano», debido ao impacto cada vez máis amplo dos prezos do gas e a electricidade sobre empresas de 43 sectores».

 Entón Europa enfróntase a un problema inflacionario e unha encrucillada de substitución enerxética que se retroalimentan, para o que as solucións levada a cabo son aumentos da taxa de xuros, de forma tardía para a lóxica das causas da inflación. A idea é frear a demanda e a inflación, nunha especia de pinza entre alza de xuros, por unha banda, e prezos máximos á enerxía, petróleo polo menos, e topes ás facturas de gas por outro, modificando a ecuación de custo sacando o gas como prezo testemuña.

 A maioría dos economistas ortodoxos dirán que a inflación é o resultado dun exceso de demanda, poxa distributiva perdida polos salarios hai tempo ou exceso de diñeiro (darlle á maquiniña, como o ilustra a frase “a emisión xera inflación”); é dicir, hai demasiado diñeiro á caza de moi poucos produtos. A contrapartida, que os monopolios son os fixadores de prezo ou a teoría de manter niveis de rendibilidade a través de prezos, mais a lóxica monetaria é a que prima.

 A idea aquí é como reducir a inflación e a súa total dependencia dos cambios nos tipos de xuros. De feito, como se viu nos últimos meses en todo o mundo, os tipos de xuros aumentaron drasticamente con este fin. Dísenos que estas subas de xuros disuadirán os consumidores e as empresas de gastar, o que á súa vez debería aumentar o desemprego, deter a demanda e, por tanto, reducir a inflación e dar lugar a unha aterraxe suave da economía. Esta é a explicación da inflación baseada na demanda: ao restrinxir a demanda por medio do aumento dos tipos de xuros, a inflación debería baixar con pouco impacto na actividade económica e os mercados laborais.

 O certo é que, até o de agora, os resultados non foron satisfactorios, no pasado, despois de grandes sufrimentos, estanflación mediante, a inflación reduciuse. Non existe en ningures tal cousa como unha aterraxe suave. O resultado sempre é una recesión cun alto desemprego, perda do poder adquisitivo, concentración do ingreso, caída do PIB e sobre todo perda do PIB per capita. O peso da loita contra a inflación sempre recaeu sobre as costas dos traballadores avultando o peto do capital.

 Mais neste caso, coa perda de rendibilidade chegou a redución do investimento, e con ela trasladar aos consumidores de calquera aumento de insumos intermedios necesarios para unha maior produción de bens demandados tras a Covid-19. Completan o cadro os colos de botella nas cadeas de abastecemento, a falta de chips para os computadores e os coches debido ao peche de grandes partes da economía mundial, o incremento dos alimentos desde 2021. Ningunha destas causas desaparecerá como resultado da suba dos tipos de xuros, o que resulta mesmo absurdo. Semella moito máis críbel que os aumentos dos tipos estean relacionados con manter a inflación, recortar os incentivos sociais da pandemia a través da inflación e alixeirar as débedas contraídas e, como queda claro, pór un brutal freo á economía.

 Seica, desinchar o globo da demanda non parece ser a solución, senón, pola contra, baixar os tipos de xuros podería incentivar investimentos en todos os colos de botella que mostramos que non teñen resposta ao lado da oferta. Una  demanda deprimida non proxecta beneficios futuros, nin lucros esperados que conviden a investir. 

 No tocante á enerxía, funcionará a arma do prezo máximo? Semella ter moitos buracos. Rusia poderíase negar a exportar petróleo ao prezo máis baixo, aínda que iso non só reduciría unha das súas poucas fontes de ingresos externos. Tamén podería continuar e acelerar exportando petróleo a países que se negan a cumprir co tope dos prezos do G7, como China e a India. Estados Unidos, un dos gañadores, incrementou as exportacións de gas á UE nun 68%, mentres que Europa está á beira dun problema enerxético, produtivo e social moito máis serio do esperado.

 O FMI analizou “Os impactos económicos en Alemaña dun potencial pechas de gas ruso” nun documento de traballo de xullo 2022. A idea é presentar diferentes escenarios de perdas de subministración de gas por parte de Alemaña, o que xa é un feito. Aínda así, a caída do PIB da primeira economía europea será -1.5% (2022), -2.7% (2023), 0.4% (2024). Os mesmos autores coinciden en que, ao comparar as proxeccións con outras estimacións máis graves, como as da OCDE, o Bundesbank ou outras, polo alcance real do shock de gas, os datos son alarmantes de todas as maneiras.

 Italia e Alemaña parecen os máis afectados, mais en Gran Bretaña é onde está peor a cousa. O Banco de Inglaterra prevé que a taxa de inflación alcance un máximo do 13,3% en outubro e que a renda dispoñíbel real dos fogares caia un 3,7 % entre 2022 e 2023, o que converte eses dous anos nos peores rexistrados. Pero pode ser mesmo peor que iso.  Citibank prognostica que a inflación vai camiño de subir ao 18,6 % en xaneiro, o pico máis alto en case medio século, debido ao aumento dos prezos almacenistas do gas. E Goldman Sachs vai máis aló, xa que espera aumentos de gas aínda maiores, e agora cre que a inflación do Reino Unido alcanzará un máximo do 22%!

 Os pobres son os máis afectados. Máis do 40% dos fogares do Reino Unido non poderán quentar os seus fogares axeitadamente en xaneiro, cando as facturas de enerxía aumenten novamente, segundo Michael Roberts, o que leva a unha clara andamiaxe da elección dunha nova dama de ferro por unha porcentaxe irrisoria da poboación. O que vén en Europea é algo moito máis preocupante que simples erros na taxa de xuros e ganancias siderais das enerxéticas.

 

[Artigo tirado do sitio web El tábano economista, do 18 de setembro de 2022]

Volver